Jasejavascript:;
Gdzie się podziały złote zęby?
Kiedyś były oznaką luksusu i prestiżu, a ich liczba wskazywała na to, jak bardzo uśmiechnął się do kogoś los. Czy złote zęby odeszły na dobre w zapomnienie? – Obecnie pacjentom rozwiązania bazujące na złocie czy srebrze kojarzą się z czymś przestarzałym. Można jednak wykorzystać właściwości przeciwbakteryjne tych metali, m.in. tworząc uzupełnienia wyglądające jak naturalne zęby, w których złoto i srebro nie są widoczne – mówi lek. dent. Piotr Ogniewski.
Polacy już od dawna chcą świecić przykładem inaczej niż dzięki złotym czy srebrnym zębom. U dentysty dążą do osiągnięcia maksymalnie estetycznych rezultatów idealnie dopasowanych do pozostałych zębów. Stosunek pacjentów do tych metali uzależniony jest od panującej mody i uwarunkowań kulturowych, a złote mosty i korony nadal chętnie zakładane są na Wschodzie. – Kiedyś mieliśmy pacjentkę ze Wschodu, która miała złoty ząb. Ze względu na to, że ząb ten był zakwalifikowany do usunięcia, owa Pani poprosiła, by w miejsce usuniętego wstawić złoty ząb do protezy – mówi lek. dent. Piotr Ogniewski. Dodaje, że w Polsce zakładanie w pełni złotych zębów zdarza się dużo rzadziej niż jeszcze 20 lat temu. Do czego wykorzystuje się obecnie w stomatologii złoto i srebro?
Przede wszystkim estetyka
Choć wciąż jest możliwe wykonanie w pełni złotego czy srebrnego zęba, w Polsce robi się to wyłącznie na wyraźne życzenie pacjenta. Obecnie standardowo wykonuje się korony i mosty porcelanowe na podbudowie ze złota. – Jest to tzw. czapeczka złota. Złoto nie jest widoczne z zewnątrz, co zapewnia odpowiedni wygląd uzupełnienia. Jego zastosowanie pozwala zapobiegać rozwojowi bakterii pod koroną. Złoto wykazuje silne właściwości bakteriobójcze, stąd uzupełnienia na nim są trwalsze – mówi Piotr Ogniewski z Kliniki Implantologii i Stomatologii Estetycznej dr. Romana Borczyka w Katowicach. Widzi on różnicę w podejściu do tych metali ze względu na płeć. – Kobiety traktują swoje zęby jak ozdobę, więc unikają zakładania złotych czy srebrnych wypełnień i uzupełnień, chcą mieć estetyczne białe naturalne zęby. Mężczyźni z kolei są skłonni kosztem estetyki zgodzić się na bardziej trwałe złote wypełnienia – mówi, dodając, że chodzi o złote nakłady stosowane w odcinku bocznym. Są one dużo trwalsze od tradycyjnych plomb, mogą przetrwać dłużej niż 15 lat i poleca się je do wypełnień dużych ubytków. Nakłady uważa się za uzupełnienia wybierane najchętniej przez dentystów podczas leczenia ich własnych zębów. – Nie są wypełnieniami estetycznymi, jednak w odcinkach bocznych, niewidocznych, są jak najbardziej wskazane, ponieważ ze względu na wykonanie ze złota wykazują one właściwości bakteriostatyczne – mówi lek. dent. Krzysztof Maćkowiak.
Współczesna alchemia działa cuda
Standardowym rozwiązaniem wykorzystywanym w katowickiej klinice, które pozwala przedłużyć trwałość leczenia i uzyskać zadowalający efekt, jest zastosowanie błogosławieństw nanotechnologii. – Można powiedzieć, że to współczesna alchemia – twierdzi dr Roman Borczyk. – Pewne cząstki, w tym złoto i srebro, po dużym rozdrobnieniu mają inne właściwości fizyczne i chemiczne niż wtedy, gdy nie są rozdrobnione – dodaje. Srebro nanocząsteczkowe, zgoła inne od znanego i źle kojarzonego amalgamatowego, a także nanozłoto dają trwałe właściwości bakteriobójcze i nie reagują chemicznie.
– Pod wypełnieniami zawsze powstają szczeliny, zastosowanie preparatu z nanocząsteczkami złota i srebra powoduje, że bakterie nie mogą wzrastać w takich szczelinach. Preparat Nanocare Plus Silver Gold daje możliwość opanowania skutków wynikających z niedoskonałości leczenia – twierdzi dr Roman Borczyk. Specyfik stosowany jako podkład chroni także przed próchnicą. Zastosowanie preparatu nie wydłuża czasu zabiegów, dlatego stosuje się go w katowickiej klinice w walce z różnymi dolegliwościami. – Używamy go w leczeniu protetycznym oraz implantologicznym, przepłukując wnętrze implantu, by zapobiec rozwojowi bakterii w mikroszczelinach między nim a elementami protetycznymi – mówi Piotr Ogniewski. Zaznacza również, że ważnym polem wykorzystania nanocząstek złota i srebra jest leczeniem kanałowe.
Złoto trafia do kanałów
Kiedyś srebro w postaci srebrnych ćwieków wykorzystywano do wypełnień kanałów. Korodowało ono jednak i przestawało być aktywne. – Obecnie w endodoncji [leczeniu kanałowym – red.] wykorzystuje się dobroczynne właściwości srebra i złota w trochę inny sposób, a mianowicie przed założeniem ostatecznego wypełnienia kanału przepłukuje się go płynem z nanocząsteczkami złota i srebra – mówi Krzysztof Maćkowiak z Kliniki Implantologii i Stomatologii Estetycznej dr. Romana Borczyka. – Nanocząstki mają rozbudowaną powierzchnię aktywną, dzięki czemu ich potencjał przeciwdrobnoustrojowy jest dużo większy niż tradycyjnych ćwieków srebrnych – dodaje. Tworząc powłokę na powierzchni leczonego kanału, nanocząstki trwale chronią go przed rozwojem zakażeń wtórnych.
Amalgamaty niesłusznie znienawidzone?
Co stało się ze znienawidzonymi przez wielu pacjentów amalgamatami, czyli stopami metali i rtęci, których wygląd i toksyczność mogły zniechęcać? Od czasu zastosowania ich po raz pierwszy w 1819 roku w Anglii przeszły sporą metamorfozę. – Obecnie amalgamaty mają dużo niższą zawartość toksycznej rtęci niż amalgamaty stosowane dawniej, tak więc uzupełnienia takie są bezpieczne, co więcej, odznaczają się trwałością przewyższającą stosowane na szeroką skalę kompozyty – uważa Piotr Ogniewski. Wskazuje, że pacjenci niechętnie podchodzą jednak do wypełnień amalgamatowych o metalicznym srebrzystym kolorze.
كلمة على العكس من ذلك
ˈʑd͡ʑis̪waf/
تعريف / معنى Zdzisław - EngYes
لديها 7 خطابات ( z d z i s a w ) 2 حروف العلة ( i a ) 5 الحروف الساكنة ( z d z s w ) كلمة على العكس من ذلك wałsizdZ. التي في فئةPOLISH - PRONUNCIATION. معلومات عن ...
RAJSKI PODZIAŁ GATUNKU HOMOS EREKTUS Humanoid
DZIŚ SŁW - ZDZISŁAW - ZDZISŁAWID
1 . ZIEMIA , wiedza ,
2 . WODA , pamięć , plynność ,
3 . SŁOŃCE ,OGIEŃ ,PRZEMIANA , FIOLETOWY PŁOMIEŃ OCZYSZCZANIA , OGIEŃ POKOJU , PŁOMIENIE SPRAWIEDLIWOŚCI , UWAGA ,
4 . POWIETRZE , SIEW , MARZENIA
Miłość to najwspanialsze, a najbardziej bolesne z uczuć. Najtrudniejsze, a jednocześnie najpiękniejsze. Odbiera rozum, bierze w posiadanie myśli, doprowadza do szaleństwa, często do zguby. Pojawia się nieproszona, w nieodpowiednim czasie. Ta najprawdziwsza zwycięża każdą przeciwność losu, potrafi trwać wbrew normom, zakazom, nakazom, twierdzeniom.
Miłość – ta do śmierci i ta niespełniona, szalona i spokojna, namiętna, platoniczna, ta, która uskrzydla, i ta, która podcina skrzydła, ta pełna rozpaczy, wierna, i ta zdradliwa.
Miłość jest zazdrosna.
Gabriela Gargaś
ZOROASTER.—Wyraz ten jest grecką, formą, imienia Zarathustra
w księgach Avesty, imienia reformatora, który, podług tradycyi,
założył religię mazdejską czyli awestyczną i rozpowszechnił ją
w Eranie. On-to właśnie, podług tejże tradycyi, wywrócił kult
bałwanów i fałszywych bogów, a na ich miejsce ustanowił naukę,
w której monoteizm miesza się z dualizmem.
Czy Zoroaster istniał rzeczywiście, czy też jest on tylko jakąś'
legendową i mityczną osobistością, nie wszyscy się na jedno
zgadzają. Przyczyną powątpiewania o jego istnieniu jest zupełna
niepewność, panująca nad wszystkiem, co się do niego odnosi. Na
jedno tylko wszyscy się zgadzamy, to jest na imię jego ojca, którego
Ayesta nazywa Purushaspa. Niewiadomo, gdzie i kiedy się
urodził, w jakim kraju i w jakim czasie żył i naukę swą głosił;
a przynajmniej wiadomości, jakie nam co do tych szczegółów przekazała
starożytność, są ze sobą najzupełniej sprzeczne. Podług
źródeł starożytnych jest on kolejno Medem, Persem, Chaldejczykiem,
Atropateńczykiem; jest on królem lub kapłanem. Wszystko,
co o nim opowiadają, nosi na sobie charakter legendowy i dziwny.
Epoka jego życia waha się pomiędzy rokiem 6000 a 600 przed
Chrystusem.
Avesta wspomina o królu, za panowania którego miał żyć Zoroaster,
ale niepodobna oznaczyć dla tego króla ani miejsca w historyi,
ani państwa na ziemi. G-recy zasłyszeli o nim dopiero w V
wieku przed Chr. O istnieniu jego nigdy nie przypuszczał ani Herodot
ani Ktesias. Możliwa rzecz nawet, że imię Zarathustra nie
było wcale nazwą jakiejś osobistości. Avesta używa tej nazwy
jako tytułu kapłańskiego. Być może, iż Zoroaster jest osobistością
zmyśloną, albo, że jest-to imię jakiegoś starożytnego mędrca, któremu
przypisano założenie religii, aby jej nadać więcej świętości.
Być może również, że imię to oznacza pewne jakieś ciało kapłańskie,
będące prawdziwym twórcą religii, której chciano dać jakiegoś
założyciela, szanownego dla swej starożytności, tak samo jak
Bramini przypisywali wszystko Mannowi.
Jakkolwiekby było i ktokolwiek mógłby być twórcą tej religii,
to pewna, że w czasie jakimś jeszcze nieoznaczonym, w krajach
stanowiących dzisiaj północną Persyę a południową Małą Tartaryę,
zaszła reforma religijna, która w pewien sposób przekształciła religię
tych krajów, oraz podniosła jej wierzenia i moralność.
Epoka tej reformy jest i pozostanie na zawsze niepewną (ob. art. Religia
mazdejslca czyli avestyczna).
Podług Avesty Zoroaster narodził się z ojca Purushaspa. Przy
urodzeniu jego zadrżał świat z radości, a szatani zadrżeli ze strachu.
Gdy wyrósł na męża, otrzymał z nieba objawienia, które go
pouczyły o jego posłannictwie i o prawach, jakie miał głosić. Prowadził
z Bogiem częste rozmowy, które dziwnie przypominają, rozmowy
Mojżesza z Bogiem. Szatan usiłował odwieść go od posłuszeństwa
głosowi Boga, ale oparł się temu siłą modlitwy. Rozpoczął
swe apostolstwo za króla imieniem Yistaspa, który przyjął
jego religię i siłą oręża ją wspierał przeciwko wrogom. Zoroaster
miał trzy żony, z których dwie obdarzyły go trzema synami, którzy
znów założyli ustrój ludu erańskiego; trzecia z nich wyda
w ostatnie dni pewnego proroka, który ma odrodzić świat i dokonać
powszechnego zmartwychwstania (Soszyans czyli Zbawiciel).
Avesta wymienia także pierwszych uczniów erańskiego proroka.
Wojna prowadzona przez Vistaspę, posiada cechę mistyczną, ale
pewne pieśni Avesty, w których poeta wypowiada swe żale, dowodzą,
że reforma Zoroastra przeprowadzona była z wielkiemi trudnościami
i napotkała na gwałtowny wśród ludu opór. Starożytne księgi
Avesty nie wspominają o śmierci Zoroastra. Średnie wieki powiększyły
cudowność reformatora, a zmyślone wówczas opisy jego życia
mówią, że zginął pod ciosami niewiernych, którzy opanowali
chwilowo stolicę Yistaspy.
Rzecz godna zastanowienia, że historycy arabscy czynią Zoroastra
żydem, sługą jakiegoś proroka Izraelskiego.
Pisarze greccy uważają go jednozgodnie za Maga i za przywódcę
Magów i tę cechę trzeba mu bezwątpienia przyznać. Religia
ayestyczna jest dziełem Magów z Medyi erańskiej, bez względu
na to, czy jeden z nich, zwany Zoroastrem, sam wymyślił i rozpowszechnił
tę nową naukę, czy też ciało jakieś kapłańskie przyozdobiło
ją najgłośniejszem z pośród siebie imieniem.
Ale gdyby nawet Zoroaster nie był osobistością zmyśloną, co
z pewnością jest rzeczą pożądaną, to w każdym razie nadano mu
znaczenie proroka. Gdzie tedy szukać należy zmyślenia tej legendy?
Odpowiedź na to pytanie jest dla bezstronnego umysłu jasna.
Jest najzupełniej rzeczą nieprawdopodobną, aby Magowie zaczerpnęli
te opowiadania jedynie ze swej wyobraźni, gdyż nowa ta ich
religia zawiera pojęcie całkowicie obce rasie indo-europejskiej czyli
ludom owych krajów, zwanych turańskimi. Z drugiej strony znów
inny lud, który posiadał wielki rozgłos na Wschodzie i który rozszerzał
się daleko po za swe narodowe terytoryum, od wieków
umieszczał na początku swych dziejów pewnego cudotwórcę, wysłańca
Bożego, któremu przypisywał stosunki z bóstwem i wiele innych
rzeczy. Ludem tym był lud izraelski. Rozgłos tego cudotwórcy
i prawdziwego proroka był wielki w Azyi Mniejszej. Cóż
naturalniejszego nad pragnienie Magów zdobycia sobie również sławy
podobnej, wytworzenia u siebie drugiego Mojżesza? Przypuszczenie
to, samo przez się bardzo naturalne, potwierdzić się daje
licznemi podobieństwami, jakie się z łatwością dostrzega pomiędzy
opowieściami Ayesty a treścią Księgi Rodzaju; są-to te same ro
814
zmowy pomiędzy Bogiem a jego wysłańcem na wierzchołku góry,
jest-to taż sama formuła: Dixit Dominus Moysi.
Później wymyślono historyę najzupełniej podobną, do historyi
krzaku gorejącego. Pewien jakiś król perski, odbywając podróż,
spostrzegł krzak pełen płomieni; zbliżył się doń, gdy wtem ukazał,
mu się Zoroaster wśród ognia, zabronił mu się przybliżać, lecz kazał
przyjąć prawdziwą wiarę. Jeśli do tego dodamy uderzające
podobieństwa pojęć Ahura Mazdy i Anro-Mainyusa z pojęciami
Jehowy i szatana, ustawiczną skłonność Persów do naśladowania
żydów, to łatwo nabierzemy^,przekonania, że religia Zoroastra jest
naśladownictwem religii żydowskiej.
(K. de Harlez).
X. W. S.
http://satanorium.pl/czytelnia/28
Zoroastryzm
Zoroastryzm (zaratustryzm) to tradycyjna religia irańska (perska), licząca ponad 2500 lat.
Jest jedną z najstarszych istniejących obecnie religii ludzkości. Jej wierzenia mają charakter dualistyczny.
Na temat początku zoroastryzmu, życia jego założyciela oraz pierwotnych wierzeń i obrzędów naukowcy nie mają pewnych wiadomości.
Przypuszcza się, że założyciel religii mógł żyć zarówno w XIV jak i w VI wieku p.n.e.
Niektórzy badacze uważają nawet, że nigdy nie istniał i jest tylko postacią legendarną.
Wiadomo o nim, że pochodził z rodziny hodowców koni we wschodnim Iranie. Był biedny.
W młodości przeżył doświadczenie religijne i odtąd stał się prorokiem dobrego boga Ahura Mazdy
(dosłownie imię to oznacza "Pan Mądrości"). Jego nowa nauka nie zawsze spotykała się z życzliwym przyjęciem.
Uciekając przed wrogami, znalazł możnego opiekuna w osobie księcia Wisztaspy.
Przez całe życie sławił Ahura Mazdę i skłaniał swoich słuchaczy do walki ze złym bogiem (Angra Mainju) i jego demonami.
Zaratustra dożył - według tradycji - 777 lat i został zamordowany przez nieprzyjaciół swojego wyznania.
W wierzeniach religii dualistycznych występują dwaj przeciwstawni bogowie: jeden dobry, drugi zły.
Bóg dobry łączony jest ze światłem, a zły, przeciwnie, z ciemnością.
Często występują jako niezależni od siebie, choć bywa, że bóg zła jest zbuntowanym synem dobrego boga,
walczącym z własnym ojcem. Dzieje świata w religiach dualistycznych zwykle dzielą się na trzy epoki:
1 - pierwotnego rozdzielenia królestw obu bogów,
2 - ataku złego boga na królestwo dobra,
3 - zwycięstwa dobra nad złem.
Wyznawcy religii dualistycznych oddają część tylko dobremu bogu i jego przodkom.
Do religii dualistycznych można zaliczyć oprócz zoroastryzmu także wymarłą religię o zasięgu światowym - manicheizm.
Religia zaratustriańska początek swojej historii wiążę nierozerwalnie z królestwem perskim.
Za panowania trzech pierwszych dynastii była jedną z kilku religii wyznawanych w państwie "króla królów".
Okres świetności zoroastryzmu przypada dopiero na panowanie rodu Sasanidów (III - VII w n.e.).
królowie tej dynastii chcieli dorównać znaczeniem i wielkością Dariuszowi I (żyjącemu na przełomie VI - V w p.n.e.),
-*za którego panowania państwo perskie było najpotężniejsze w swej historii i sięgało od Morza Egejskiego na zachodzie
aż po rzekę Indus na wschodzie. Jednym ze sposobów wzmacniania królestwa Sasanidów miało być wprowadzenie
religii państwowej. To właśnie zoroastryzm znalazł się pod szczególną opieką państwa.
Z czasem kapłani zaratustriańscy uzyskali duży wpływ na politykę królów perskich.
W VII wieku najazd Arabów zniszczył królestwo Persów. Po podboju zaczęli oni wprowadzać w Iranie swoją religię - islam.
Od tego momentu można mówić o schyłku religii zaratustrian.
Jednakże część wyznawców Ahura Mazdy (którego za panowania Sasanidów zaczęto nazywać Ormuzdem)
mimo prześladowań pozostała wierna swojemu bogu: byli to przede wszystkim ludzie ubożsi.
Liczba oficjalnych zaratustrian zmniejszyła się. Spychani na nieurodzajne pustynne tereny,
zostali zmuszeni do opanowania sztuki uprawy roli i ogrodów, w czym osiągnęli prawdziwe mistrzostwo.
Pod nazwą garbów stali się znani jako doskonali ogrodnicy.
Natomiast warstwy wykształcone i arystokracja przyjęły islam nie wyzbyły się jednak perskiego języka i kultury.
Stał się on wkrótce językiem literackim kultury islamu, a mieszkańcy Iranu,
do tej pory wyznają mniej popularną odmianę tej religii zwaną szyizmem.
Ostatnim sposobem obrony "czcicieli ognia" (tak byli nazywani zaratustrianie z powodu czci oddawanej ogniowi)
była emigracja. W X wieku mała wspólnota zaratustriańska przedostała się na zachodnie wybrzeże Indii i tu się osiedliła.
Według wierzeń Ahura Mazda jest otoczony przez siedmiu pomniejszych bogów,
którzy opiekują się dobrymi rzeczami na świecie, harmonia, długowieczność,
zdrowie, szczęście. Do świata Pana Mądrego należą też inni dobroczynni bogowie oraz anielskie istoty zwane frawaszi.
Angra Mainju również ma swoje bóstwa, lecz one są złe,
szkodliwe i stanowią przeciwieństwa bóstw dobrych. To one wraz ze swym panem są odpowiedzialne za zło na świecie.
W czasach wcześniejszych zaraustrianie wierzyli,
że bóg Angra Mainju pojawił się później od Ahura Mazdy i nie jest mu równy.
Za panowania dynastii sasanidzkiej uznano, że obaj bogowie są sobie równi.
Obecnie żyjący "czciciele ognia" twierdzą, że najważniejszym bogiem i stwórcą świata jest Ahura Mazda,
natomiast Angra Mainju powstał wskutek złej myśli, która przytrafiła się Panu Mądremu.
W najpomyślniejszych dla zoroastryzmu czasie, tzn za panowania dynastii Sasanidów,
podzielono historię świata na trzy epoki.
Pierwsza - gdy obaj bogowie, dobry i zły pozostają rozdzieleni,
jednakże na skutek agresji Angra Mainju dochodzi do walki między tymi siłami.
Druga - w tym czasie zostają stworzeni pomniejsi bogowie, a także niebo, ziemia, rośliny, zwierzęta i człowiek.
My żyjemy właśnie w tej epoce.
Trzecia - ostatni okres zapoczątkuje pojawienie się zbawiciela - Saoszjanta. Wówczas rozgorzeje ostateczna walka,
wskutek której Angra Mainju i wszelkie zło zostanie zniszczone.
W drugim etapie rozwoju świata pojawia się pierwsza para ludzka: Maszja i Maszjana. Wiara zaratustriańska uznawała że,
człowiek może wybierać między postępowaniem dobrym i złym, choć powinien wybierać przykład dobrego boga Ahura mazdy.
Taka koncepcja nie jest wspólna dla wszystkich religii: można ją przypisać jeszcze chrześcijaństwu i manicheizmowi,
lecz religii żydowskiej i islamowi, już nie.
Po śmierci dusza ludzka miała odebrać zapłatę za swoje ziemskie postępowanie.
Jeżeli zmarły był człowiekiem sprawiedliwym, pojawiała się obok jego duszy postać pięknej dziewczyny,
jeżeli zaś niegodziwcem - stara jędza. Owe postaci z zaświatów prowadziły duszę przez most do raju,
z tym że dusza grzesznika nigdy tam nie docierała,
gdyż most robił się pod jej stopami coraz węższy i spadała w otchłań piekła.
Przy końcu świata dusze połączą się ze swymi ciałami i dopiero wówczas zostanie wydany ostateczny wyrok.
Sprawiedliwi zostaną oddzieleni rzeką ognia od występnych i żyć będą w swych nieśmiertelnych ciałach.
Najbardziej znane obyczaje zaratustrian to kult ognia i wystawianie ciał zmarłych..
Kult ognia był na tyle charakterystyczny, że już za czasów p9erwszej perskiej dynastii Achmenidów zaratustrian nazywano
"czcicielami ognia". Najpierw święty ogień był palony na ołtarzach stojących na wolnym powietrzu,
następnie zaś we wnętrzu świątyń. Ogień, podobny przecież do słońca,
ma symbolizować dobrego boga, a także siłę ożywiającą naturę.
Niezwykłe są zwyczaje pogrzebowe zaratustrian.
We wszystkich wielkich religiach świata wyznawcy grzebią swoich zmarłych w ziemi
(jak chrześcijanie, muzułmanie, żydzi) albo palą zwłoki (jak buddyści i hinduiści).
Zwolennicy Ahura Mazdy składają natomiast zwłoki w tzw wieżach milczenia,
czyli okrągłych budowlach otwartych od góry,
aby sępy mogły dostać się do zmarłych i obedrzeć ich z ciała. gdy pozostają same kości,
są wydobywane z wież milczenia i składane w ziemi.
Ten rzadki sposób traktowania zmarłych wynika z wiary,
że zwłoki jako nieczyste nie powinny kalać ognia i ziemi,
a sępy stworzono po to, by pożreć ciała.
Dzisiaj najwięcej wyznawców zaratustryzmu żyje w Indiach.
Ci potomkowie emigrantów z X wieku nazywają siebie parsami
(od ich ojczyzny Iranu, czyli Persji), a ich liczba sięga około 70 tysięcy.
Są to głównie ludzie wykształceni, mieszkający w mieście,
odgrywający dużą rolę w polityce i interesach współczesnych Indii.
W rodzinnym Iranie przetrwało do dziś około 25 tysięcy gabrów.
Żyją na wsi i nie odgrywają w kraju większej roli.
Obecnie na świecie żyje około 130 tysięcy zaratustrian.
-"Awesta" -
zbiór tekstów religijnych przypisywanych założycielowi irańskiej religii boga Ahura Mazdy - prorokowi Zoroastrowi.
Zostały one spisane dopiero za panowania trzeciej perskiej dynastii Sasanidów. Księga zawiera święte pieśni,
modlitwy i mity.
Zanim księga została spisana, jej teksty przekazywano ustnie z pokolenia na pokolenie zarówno przez kapłanów
(kult publiczny), jak i w tradycji rodzinnej (modlitwa indywidualna).
Podobnie było ze świętymi księgami innych religii. Według tradycji nauki proroka spisać miał jego zięć,
uczeń i następca - Dżamasp. Ta legendarna "Awesta" składała się jakoby z 21 nasków (ksiąg),
liczących 1000 rozdziałów. Z jej oryginału, napisanego złotym atramentem na wołowej skórze,
sporządzono dwa oficjalne egzemplarze i przechowywano je w skarbcu władców pierwszej perskiej dynastii
- Achmenidów (VI - IV w n.e.). Miały one zaginąć po podboju Iranu przez Aleksandra macedońskiego.
Według tego samego podania rozproszone fragmenty świętych tekstów były następnie zbierane za panowania dynastii perskiej,
Arsacydów (II w p.n.e. - III w n.e.), przez króla Walgasza,
a później przez założyciela dynastii Sasanidów - Ardaszira I.
Tymczasem naukowcy doszli do wniosku, że święte teksty zoroastryzmu zostały spisane około tysiąca lat później,
niż podaje tradycja - dopiero za panowania dynastii sasanidzkiej (najczęściej jako datę powstania pisanej wersji
"Awesty" podaje się IV lub V wiek).
W tym czasie nadarzyły się dwie sprzyjające okoliczności:
zoroastryzm został uznany przez Sasanidów za religie państwową,
a jej kapłani rozwiązali problem zapisu niejednolitego językowo
(bo tworzonego przez tysiąclecie) tekstu "Awesty". Zapisano ją alfabetem awestyjskim liczącym 49 liter,
utworzonym na podstawie istniejącego wówczas pisma perskiego,
które składało się z 19 liter
(pismo awestyjskie biegnie od strony prawej do lewej - podobnie jak w alfabecie arabskim i hebrajskim).
Kapłani dynastii sasanidzkiej kierowali się raczej zasadą włączania różnych ustnych tekstów do pisanej
"Awesty" niż ich odrzucania. Przebiegało to więc inaczej niż w tym samym czasie w chrześcijaństwie.
Tu pisma mówiące o działalności Jezusa Chrystusa i życiu pierwszych gmin chrześcijańskich
zostały podzielone na kanoniczne i apokryficzne. Tylko te pierwsze uznano za objawione,
święte i włączono do Nowego Testamentu.
Nie wiadomo, jak długo trwało scalanie wątków tradycji ustnej "Awesty" i ich zapisywania. Można sądzić,
że zostało ukończone przed najazdem arabskim w VI wieku. "Awesta" spisana za czasów sasanidzkich,
została skopiowana w czterech egzemplarzach i rozesłana do głównych kapłanów prowincji.
Służyła więc wyłącznie celom oficjalnego kultu oraz studiom teologicznym.
Świeccy wyznawcy zoroastryzmu nie odczuli mocniej tego wydarzenia.
Podczas nabożeństw i modlitw używali nadal słów, które przekazywane były w ich rodzinach ustnie od pokoleń.
Według opinii naukowców zebrana i spisana w czasach sasanidzkich
"Awesta" miała liczyć, 21 nasków, a do naszych czasów zachowała się zaledwie czwarta część tego zbioru,
która we współczesnych wydaniach ma objętość porównywalną do biblii.
"Awestę" którą obecnie posługują się wspólnoty zoroastriańskie,
można podzielić na Starszą i Młodsza. Jest to podział tak pod względem językowym jak i treściowym.
"Starsza Awesta"
"Starsza Awesta", zwana "Jasną", to zbiór w którego skład wchodzą "Gathy" .
przedstawia naukę samego założyciela religii - Zoroastra,. Jej postacią centralną jest najwyższy,
dobry bóg Ahura Mazda (Pan mądry) i jego pomocnicy Amesza Spentowie (Nieśmiertelni Dobroczyńcy),
opiekujący się rzeczami dobrymi na tym świecie. Ta część "Awesty" została przekazana w języku perskim z połowy
(co najmniej ) I tysiąclecia p.n.e. Zawiera modlitwy liturgiczne używane w zoroastryzmie.
Spośród nich należy wymienić wyznanie wiary oraz modlitwę Aszem Wohlu.
Jest ona bardzo popularna - kończy większość zoroastriańskich nabożeństw.
Wyznanie wiary zoroastrian. "Starsza Awesta" - "Jasna"
Odrzekam się być wyznawcą dewów, jestem wyznawcą Mazdy,
zoroastriańczykiem, wrogiem dewów, wyznawcą Pana,
chwalą nieśmiertelnych świętych, wyznaje nieśmiertelność świętych.
Panu i mędrcowi przyrzekam wszystko dobre, łaskawemu, sprawiedliwemu,
wspaniałemu, świetnemu, wszystko najlepsze [temu] od którego [ otrzymujemy]
światło [na niebie, z którego światłami [ niebieskimi] łączą się przyjaciele [zbawienia].
Wybieram sobie świętą dobrą Armaiti, niechaj będzie przy mnie.
Odrzekam się kradzieży i rabunku bydła, grabienia i niszczenia wsi mazdaistów.
Mieszkańcom domu życzę swobodnego życia, swobodnego mieszkania i zwierząt domowych,
z którymi żyją na ziemi. Z należnym szacunkiem uroczyście przyrzekam przy święconej wodzie,
co następuje:
Odtąd nie dopuszczę grabieży i niszczenia we wsiach wyznawców Mazdy ani nie będę nastawać na niczyje życie.
Uznaje się wyznawcą Mazdy, zoroastriańczyka,
uroczyście to przyznając. Ślubuję uczciwie myśleć, uczciwie wypowiadać słowa, uczciwie spełniać czyny.
"Młodsza Awesta"
"Młodsza Awesta" (Chorda Awesta) obejmuje teksty,
w których obok Ahura Mazdy czczone są także inne bóstwa (tzw. jazaty),
istniejące w wierzeniach Irańczyków jeszcze przed religią Zoroastra. W skład jej wchodzą
"Jaszty" i "Widewdat". Język tej części "Awesty" jest bliższy czasom, w którym została spisana.
" Gathy " (tę nazwę można przetłumaczyć jako " śpiewane strofy"),
zawarte w 17 rozdziałach, liczą ogółem 248 strof. Są to wspaniałe hymny ułożone przez Zoroastra,
wiernie przechowane przez jego społeczność. Prezentują one nie nauki,
lecz natchnione wypowiedzi, poetycki zapis doświadczenia religijnego proroka.
Wiele z nich jest adresowanych bezpośrednio do boga Ahura Mazdy.
"Gathy" oddają myśli i uczucia proroka; mało jest tam informacji o jego życiu i ówczesnej rzeczywistości.
"Jaszty" to zbiór hymnów religijnych sławiących bóstwa poza Ahura Mazdą i Amesza Spentami - jazaty oraz inne duchy.
Do hymnów tych kapłani włączyli fragmenty pieśni o bohaterach, starsze od "Awesty".
Jaszt 5. Opiewa np. bóstwo mitycznej rzeki, Aredwi Surę, Anahitę,
przedstawione w postaci pięknej dziewczyny, uosabiające zapładniająca moc wód i wspomagające herosów w walce ze złem.
W czasach sasanidzkich Anahita cieszyła się szczególnym kultem jako opiekunka dynastii królewskiej.
Z kolei jaszt 13. Zwraca się do frawaszi, duchów opiekuńczych rodów i plemion irańskich,
przedstawianych także pod żeńską postacią. Duchy frawaszi to wojsko Ahury,
które zstępuje raz do roku na ziemię na swe macierzyste tereny
Natomiast jaszt 19. Zawiera pochwałę i historię chwareny - aureoli,
która otaczała bohaterów i świętych i obdarzała ich błogosławieństwem i prawem do panowania.
Opuszczała królów, gdy popełnili występek. Ostatnimi posiadaczami tego nimbu są wg "Awesty"
Zoroaster i jego opiekun, nawrócony przez proroka książę Wisztaspa.
Przy końcu świata posiadaczem chwareny będzie zbawiciel - Saoszjant.
Jedyna cała księga "Awesty", która przetrwała do naszych czasów,
to "Widewdat", czyli "Prawo przeciwko złym duchom". Nazwę tę zawdzięcza temu,
że udziela wskazówek, jak uniknąć rytualnego skalania
(następuje ono głównie przez zetknięcie ze zmarłym),
i podaje sposoby religijnego oczyszczenia.
Inną metodą obrony przed wysłannikami złego ducha Angra Mainju jest odmawianie strof świętych gath.
Rozdział 19. Zawiera legendę o tym, jak Angra Mainju nakłaniał Zoroastra,
by odstąpił od wiary i przyłączył się do niego.
Obiecywał mu za to sławę i bogactwo. Prorok przepędził go jednak właśnie za pomocą modlitwy.
"Widewdat" zawiera także stare podania o stworzeniu pierwszych krajów irańskich
i o panowaniu mitycznego króla Jimy Chszaety (Dżamszida). Ta księga "Awesty",
w przeciwieństwie do gath, zawiera mnóstwo szczegółów dotyczących realiów epoki
i pozwala spojrzeć na życie zoroastriańskiej społeczności religijnej, na jej wiarę i obyczajowość.
Po najeździe arabskim na Iran dzieje "Awesty" są ściśle związane z niełatwymi losami zoroastrian,
którzy w X wieku podzielili się na gwebrów (pozostali w Iranie) i parsów (wyemigrowali na zachodnie wybrzeże Indii).
W Iranie "Awesta" i inne księgi zoroastrian były kopiowane i tłumaczone na język średnioperski,
zrozumiały dla tamtejszych wyznawców Ahura Mazdy.
W Indiach zaś persowie tłumaczyli świętą księgę na sanskryt i gudżarati.
Pierwszy drukowany fragment "Awesty" został wydany w Indiach w języku gudżarati
w latach dwudziestych XIX wieku. Do Europy święta księga zoroastrian dotarła w XVII
ale pierwszy przekład europejski (francuski) został sporządzony w roku 1771 z tekstów perskich.
W połowie XIX wieku polski orientalista Ignacy Pietraszewski (1796 - 1869) dokonał wydania "Awesty"
wraz z jej tłumaczeniem na język polski i francuski. Tłumacz, zamiast dbać o jego obiektywność,
pragnął wykazać etniczną bliskość irańskiego ludu i narodu polskiego. Tak więc "Awesta"
czeka na naukowy polski przekład i opracowanie.
Abudad - bóg o postaci drzewa.
Abraxas - w mitologii irańskiej bóstwo identyfikowane z Mitra,
pośredniczy między Arymanem a Ormuzdem; według gnostyków
Istota Najwyższa rządząca 365 duchami albo emanacjami przynależnymi poszczególnym dniom roku;
bóstwo przedstawiane jako istota fantastyczna półczłowiek -
półzwierzę; Słowo kabalistyczne ryte na metalach i kamieniach szlachetnych noszonych jako talizmany.
Ahura-Mazda, Armazd, Ormuzd - "Mądry Pan"; najwyższe bóstwo Persów, reprezentujący niebo,
"Pan Wszechwiedzący". bóg dobrych zaklęć, jasności, dobra, opiekun wojowników i stwórca świata.
Stanowił wcielenie mądrości, prawdy, wiedzy, płodności i dobroci.
Jego przeciwnikiem (przez niego samego stworzonym) był Angra Mainju
(Aryman), bóg ciemności i bezpłodności. Życie przedstawiano jako walkę między nimi.
W VII lub w VI wieku p.n.e. prorok Zoroaster, założyciel zoroastrianizmu, głosił,
że jedynie Ahura Mazda jest godny absolutnej czci.
Ahura Mazda był zasadniczym elementem dobroczynnej przyrody,
stworzycielem nieba i ziemi, Ľ\źródłem prawa i moralności oraz najwyższym sędzią wszechświata.
Do jego potomków zalicza się Gajomart, praojciec ludzi.
Arsztat - bóstwo personifikujące szczerość i uczciwość w myślach,
słowach i uczynkach.
Aryman, Ariman, Ahraman, Dahak, Ahriman - ze staroirańskiego Angra Mainju -
"Zły duch", "duch Zniszczenia"; perski Książę zła, bóg zła i ciemności,
kłamstwa i zniszczenia, złych czarów i czarnej magii; przywódca Zła przebywający w ciemnej,
cuchnącej otchłani; pierwowzór chrześcijańskiego Szatana. Według Zaratustry,
który był kuszony przez Arymana, ale wyszedł z tej próby zwycięsko,
to właśnie Aryman sprowadził śmierć na ziemie, zabijając pierwowzór człowieka i zwierząt.
W mazdaizmie (zaratusztrianizmie) było to uosobienie zła, ciemności i kłamstwa,
w dualistycznej koncepcji tej religii wróg Spenta Mainju (czyli "ducha Stworzyciela"),
emanacji Ahura Mazdy. Angra Mainju toczy z nim odwieczną walkę której celem jest zniszczenie świata,
do pomocy stworzył armię demonów dewów), między innymi- zawiść, zazdrość, nienawiść,
chciwość itp., w tym planety - główne źródło niepowodzenia i złego losu.
W późniejszych źródłach przeciwnikiem Angra Mainju jest sam Ahura Mazda.
Angra Mainju nie ma jednak siły twórczej i na końcu dziejów zmagania dobra ze złem poniesie ostateczną klęskę.
W czasach poprzedzających panowanie dynastii Sasanidów Aryman nie był uważany za ducha całkowicie złego.
Mazdajscy magowie składali mu ofiary. Aryman dorównuje potęga swemu bliźniaczemu duchowi,
Ahura Mazdzie, ale, zgodnie z przepowiednia Zaratustry, ostatecznie zostanie pokonany przez
"wszechwiedzącego pana nieba i ziemi". Manichejczycy twierdzili,
że "materia" jest źródłem i jestestwem Arymana, wyłoniła się z Królestwa Ciemności wraz z demonami,
ogniem, dymem nieprzychylna pogoda i kobietami. Aryman, według manicheizmu, stworzył zarówno Adama,
jak i Ewę.
Atar - bóg personifikujący ogień, Uważany za wcielenie Ahura Mazdy, następnie uważany za jego syna.
Baal - bóg burzy i deszczu, syn Dagana.
Bahram - pomocnik Ardibeheszta, walczy ze złymi mocami.
Bel - bóg lata.
Bhaga - ten, który dzieli i przyznaje każdemu to, co mu się należy.
Dagon - bóstwo agrarne, dawca zboża, wynalazca pługu i uprawy ziemi.
Ea - bóstwo wody, mądrości, magii i medycyny.
Jazaty, Jazatowie - bóstwa niższego rzędu przypominające aniołów,
stanowiące najbliższe otoczenie Ahuramazdy (stojące poniżej Amszaspandów)
Jazdan - najwyższe bóstwo światłości i dobra.
Mitra - -"Umowa". bóg-słońce indoirański, uważany za jednego z jazatów.
Opiekun władców i wojowników, a także sprawiedliwości. Opiewany w Rigwedzie,
szczególnie czczony w Iranie. Jako bóg wojny jeździł w złotym rydwanie,
zaprzężonym w cztery konie, aby zwalczać demony i ich stronników.
Był strażnikiem ładu i prawdy. Mity przypisują mu wiele niezwykłych czynów,
między innymi ujarzmienie i zabicie prabyka- pierwszego stworzenia na Ziemi.
W Persji popularny także za dynastii Sasanidów (III–VII wiek),
kiedy religią państwową był zoroastryzm. W pierwszym wieku kult Mitry zaczął szerzyć się w Rzymie.
W sztuce rozpowszechnił się temat Mitry zabijającego byka (reliefy kultowe w mitreach).
Rapithwina - bóg lata i ciepła. Rapithwina władał ziemią przez cały rok do nadejścia demona zimy,
kiedy to wycofywał się pod ziemię, aby utrzymywać w cieple podziemne wody.
Wracał wraz z odejściem zimy i jej demona.
Tisztrja - bóg deszczu. Według jednego z przekazów przybrał postać białego konia,
aby stanąć do walki z Apaoszą. Po trzech dniach zmagań Apaosza zwyciężył,
a ziemię zaczęła trapić susza. Tisztrja odwołał się do najwyższego boga Ahury Mazdy,
z prośbą o pomoc. Ahura Mazda dał mu siłę potrzebną do pokonania Apaoszy,
zapewniając tym samym powrót deszczu na ziemię.
Waju - perski i wedyjski bóg powietrza i wiatru.
BOGINYE
Anahita - "Nieskazitelna"; niepokalana bogini jutrzenki i płodności pochodzenia asyryjskiego i babilońskiego.
Czczona jako władczyni wód a także bóstwo księżycowe, odpowiadające greckiej Artemidzie i Selene lub Afrodycie/Venus.
Wierzono, że jest źródłem kosmicznego morza i wszystkich wód oraz prokreacji ludzi.
Jej kult szerzył się głównie w Iranie, Azji Mniejszej, a także w Armenii.
Ara Mater - Matka Ziemi, opiekunka rolników, reprezentuje pracowitość, cierpliwość, pokorę.
Aszti - bogini personifikująca szczęście i sławę.
Din, Dajena - w mitologii perskiej jasna bogini, córka Ormuzda i Spandarmat.
Dawczyni tajemnic wieczności za pośrednictwem kultu. Zawdzięczamy jej zmartwychwstanie i nieśmiertelność.
Drwaspa - bogini potężnych.
Parendi - bogini patronująca kobietom, dawczyni obfitości i dóbr.
Aeszma – personifikacja nienawiści i grabieżczych najazdów. Główny przeciwnik to Sraosza.
Airjaman – lekarz niebieski, podlega Spandarmat.
Aka Mano – duch zła, ciemności i tępoty.
Akatasz – demon nienawiści i złości.
Akoman – zły duch, arcydew, demon złej myśli; Skłócał ludzi podając im złe myśli i podżegał ich do wojny.
Alastor – demon mściciel: karał zbrodniarzy i podstępnie zmuszał ludzi do złych czynów.
Ameszaspenty, Amszaspandowie, Amurtaspontowi, Amesza Spenta – dobre duchy stworzone przez Ormuzda,
boga światła, do walki ze złymi duchami boga ciemności Arymana.
Amurtat, Amartat – opiekun roślin, Amszaspand.
Andar – demon rozpusty, stworzony przez Arymana.
Aniran – pomocnik Szahriwara, dobroczynny duch w szacie z klejnotów.
Apaosz, Dew Apusz, Apaosza – demon suszy. Został pokonany przez Tisztrję, boga deszczu.
Araska, Aresz – demon zawiści stworzony na zgubę ludziom po czasach złotego wieku.
Arasz, Argasz – bohater, symbol poświęcenia za ojczyznę.
Aramajti – opiekunka ziemi i rolników, Amszaspand.
Ardibeheszt, Arta Wahiszta – w mitologii perskiej stworzony przez Ormuzda dobry,
nieśmiertelny duch ognia i rzeczy świętych.
Arfasijab – syn Peszenga, brat złotego Gersiweza i dobrego Aghriresa, którego zabił.
Bohater i król-czarownik Turanu.
Asmodeusz – "duch zła".
Aspandarusz – pomocnik Apaosza.
Astowidad – demon choroby i zmęczenia, jego cień przynosi gorączkę.
Asza – uosobienie sprawiedliwości, czystość rytualna.
Aszi – klucznica niebiańskiego skarbca.
Asztat – geniusz regularności niebieskich obrotów, anioł pomagający Mordadowi.
Az – demon pożądliwości i łakomstwa.
Ażi – smok pochodzący z nasienia Arymana
Aži Dahaka, Ażi Dahaka – (Zahhak) trójgłowy smok, wróg życia.
Bahman – duch inteligencji i rozumu.
Beelzebub, Belzebub, Bee(l)zebul – prawdopodobnie zniekształcenie nazwy Baal Zebul – semickie
"pan podziemia", związanego z Baalem-Alijanem jako bogiem źródeł; był panem piekła i księciem ciemności.
Imię bóstwa Ekronu. Opiekun filistyńskiego miasta Akkron. W Nowym Testamencie – wódz złych duchów i władca podziemia.
Buszasp – demon, namawia do długiego spania i wylegiwania się nad ranem.
Chordad i Mordad – w mitologii perskiej dobre duchy rządzące światem przyrody ziemskiej i kosmosu.
Czuwają przy śmierci ludzi dobrych i wiodą ich ku wiecznemu szczęściu.
Czinwat – most łączący świat żywych ze światem pozagrobowym.
Dewy, Diwy, Daewy – złe duchy,
złośliwe demony stworzone przez boga ciemności Arymana do walki z jasnym bogiem Ormuzdem.
Drudza – w mitologii perskiej straszliwa okrutna czarownica, która dąży do zniszczenia świata.
Drudż, Drauga, Ażi Dahaka – żeński demon personifikujący fałsz.
Farwardin – w mitologii perskiej stworzony przez Ormuzda dobry duch,
przełożony duchów ludzi zmarłych, sprawiedliwych oraz jeszcze nie narodzonych.
Gandarw, Gandarwa – olbrzymi potwór, któremu morze sięgało do kolan, pożeracz ludzi.
Garonmana – siedziba bogów znajdująca się na słońcu lub na szczycie góry Hukarja.
Giw – wielki bohater zwany Nieustraszonym.
Gudarz – wielki bohater, uprawniony do noszenia złotego obuwia, ojciec Giwa.
Haoma – boski napój.
Hara – święte pasmo górskie, pierwszy stworzony element świata.
Homaj – fantastyczny ptak. Jego siedzibą były szczyty gór,
a cień Homaja padający na człowieka oznaczał wyniesienie go na tron.
Huszang – posiadł tajemnicę krzesania ognia, jako pierwszy wytopił żelazo oraz wykonał siekierę i piłę.
Irman – w mitologii perskiej dobry duch, strażnik wszystkich medykamentów.
Jima (Dżemszyd) – pierwszy człowiek i władca w okresie złotego wieku.
Małżonką była bliźniacza siostra Jimak.
Kamak – pożerający ludzi i zwierzęta olbrzymi ptak.
Kangha – cudowne miasto twierdza o siedmiu murach wykonanych z różnych materiałów
(złotego, srebra, brązu, stali, żelaza, szkła i ceramiki).
Kara – cudowna, gigantyczna, stworzona u początków świata ryba.
Karsziptar – skrzydlaty pan żywiołu wodnego, władca ptactwa.
Mitocht – w mitologii perskiej stworzony przez Arymana zły duch, demon fałszu i oszustwa.
Nakahed – stworzony przez Arymana demon cierpienia i smutku.
Nasu – demon śmierci w postaci trupożernej muchy, wywoływał trąd.
Peri – czarodziejka, obdarzona skrzydłami. Strzegła ludzi przed szkodliwymi wpływami obcych duchów (dżinów).
Rachsz – bułano-jabłkowy ogier Rustama.
Rustam – syn Zala i Rudabe, heroiczny bohater.
Sawar – w mitologii perskiej stworzony przez Arymana zły duch, demon pijaństwa,
złych uczynków, nieposłuszeństwa. Przełożony pomniejszych demonów.
Simurg – w mitologii irańskiej ptak-złodziej, który ukradł haome,
święte ziele (o właściwościach narkotycznych) i ofiarował ją ludziom.
Także mityczny ptak zoroastryzmu. Gnieździ się na drzewie rodzącym wszystkie nasiona świata.
Sorusz – w mitologii perskiej dobry duch, postrach demonów i czarowników.
Wspomagają go koguty i stróżujące psy.
Sraosza – syn Ahuramazdy, archanioł, personifikacja posłuszeństwa, oddania,
pobożności i pokory. Posłaniec ojca i święty ptak.
Przyczyni się przy końcu świata do pokonania arcyszatana Aeszmy należącego do Arymana.
Szahriwar – stworzony przez Ormuzda dobry duch, demon metali.
Tairew – stworzony przez Arymana demon trucizny.